Medicijnen en alcohol of andere drugs kunnen elkaars werking versterken of juist verminderen. Als het ene middel het andere middel op deze manier beïnvloedt, noemen we dat ook wel een interactie.
Los van de directe interacties van een drug met een medicijn kunnen drugs ook op een indirecte manier gevolgen hebben voor het effect van medicijnen. Als het gebruik bijvoorbeeld zorgt voor slaaptekort, maaltijden overslaan of het vergeten of niet volgens voorschrift innemen van jouw medicatie, kan dit onverwachte gevolgen hebben [5].
Mensen met een psychische aandoening raken makkelijker verslaafd [5]. Alcohol en drugs worden daarom, afgezien van de interacties, bij deze ziektes sterk afgeraden!
Interacties cannabis en antipsychotica
Cannabis heeft een dumpende werking. Volgens bepaalde onderzoeken kan cannabisgebruik schizofrenie uitlokken als iemand daarvoor gevoelig is. Daarnaast is cannabis riskant voor personen die ooit psychotisch zijn geweest. Bij hen kan cannabis de posychose opnieuw oproepen [9, 10].
Hiervoor zijn twee verklaringen [11, 12];
Cannabis vermindert de werking van antipsychotica
Antipsychotica zorgen ervoor dat de hoeveelheid dopamine minder wordt, waardoor er minder prikkels worden doorgegeven. Hierdoor verminderen de symptomen van psychose. Cannabis werkt de antipsychotica tegen, waardoor dit effect wordt opgeheven.
Cannabis verhoogt bovendien de hoeveelheid dopamine in je hersenen. Meer dopamine in de hersenen betekent meer overdracht van prikkels. Als gevolg hiervan ervaar je meer directe ('positieve') symptomen zoals hallucinaties en verwardheid.
Gelijktijdig gebruik van cannabis en antipsychotica oefent dus een tegengestelde invloed uit op dopamine. Ook hebben beide middelen een dempend effect op de hersenen [9, 13]. Zij versterken elkaars werking ook [2]. Het gevolg hiervan is dat je last kan krijgen van oriëntatieproblemen, vermoeidheid en ernstige ademhalingsproblemen.
Op de langere termijn vergroot het de kans op geheugenverlies, coma, tolerante en afhankelijkheid.
Van bepaalde klassieke antipsychotica (de subgroep fenothiazines, bijvoorbeeld: chloorpromazine) is bekend dat er geen specifieke wisselwerking is met cannabis [14].
Ook geven antipsychotica en vooral haloperidol (Haldol®) in combinatie met cannabis mogelijk een verhoogd risico op stoornissen in het bewegen zoals trillen van de spieren of stijfheid [10]. Vanwege bovengenoemde redenen is het niet verstandig tijdens het gebruik van middelen tegen psychosen cannabis te gebruiken.
Lithium is geen anti-psychoticum, maar een stemmingsstabilisator (bijvoorbeeld toegepast bij bipolaire stoornis)
Uit een aantal gevalsbeschrijvingen blijkt dat er mogelijk risico’s zijn bij combinatie met lithium (Camcolit®, Litarex® en Priadel®). Cannabis verhoogt namelijk de hoeveelheid lithium in het bloed, waardoor er ongewenste effecten kunnen optreden [15].
Antipsychotica in het algemeen
Als je een psychose hebt is het contact met de werkelijkheid verstoord. Zowel voor de patiënt als voor de omgeving kan dit erg beangstigend zijn. In de meeste gevallen treedt een psychose op door een psychiatrische ziekte zoals schizofrenie, manische depressie, extreme angst of als gevolg van drugsgebruik. Ook tijdens een moeilijke periode kan een psychose zich voordoen [1]. Psychose komt het meest voor bij mensen in de leeftijd van 16 tot 30 jaar [2].
Je kunt de kenmerken van een psychose opsplitsen in 'positieve' en 'negatieve' symptomen. Dit klinkt misschien een beetje raar, want de 'positieve' symptomen (tijdens psychose) zijn niet positief. Dit is meer bedoeld als een medische benaming. Hieronder leggen we ze verder uit.
'Positieve' symptomen (tijdens psychose)
Dit zijn dingen die je direct kunt waarnemen tijdens psychose. Je ziet beelden of hoort stemmen die er in werkelijkheid niet zijn. Ook kun je last hebben van achtervolgingswaan: je denkt dat iemand je continu achtervolgt.
Mensen in psychotische toestand zijn vaak verward, onrustig en zien hallucinaties [3].
'Negatieve' symptomen (tussen psychoses in)
Dit zijn dingen die voorkomen als de ziekte chronisch wordt, zoals afvlakking van gevoelens, moeilijkheden met spreken, gebrek aan emotie en gebrek aan initiatief om dingen te ondernemen [3].
Tijdens een psychose is er in de hersenen sprake van een verstoring van de prikkeloverdracht tussen de zenuwen. Hierbij zijn verschillende neurotransmitters zoals dopamine en serotonine betrokken [3].
Antipsychotica
Antipsychotica worden voorgeschreven om psychosen aan te pakken. Ze kunnen vooral de directe symptomen dempen, maar ook de lange-termijns symptomen verminderen. Na vier tot zes weken is er een duidelijk effect waar te nemen [3]. Middelen die bij psychosen worden toegepast kunnen we onderverdelen in vier groepen: klassieke antipsychotica, atypische antipsychotica, benzodiazepinen en het middel lithium.
Klassieke antipsychotica
Klassieke antipsychotica beïnvloeden in de hersenen de hoeveelheid van de stof dopamine. Hierdoor nemen de directe kenmerken van de psychose af. Bijwerkingen: rusteloosheid, stijve spieren, abnormale bewegingen, seksuele problemen en verergering van de lange-termijn symptomen [4].
Voorbeelden: haloperidol (Haldol®), pimozide (Orap®), chloorpromazine, flufenazine (Anatensol®), perfenazine (Trilafon®) en zuclopentixol (Cisordinol®).
Atypische antipsychotica
Atypische antipsychotica zijn de nieuwere middelen. Zij beïnvloeden in de hersenen de hoeveelheid van de neurotransmitters serotonine en dopamine. Zij hebben niet alleen invloed op de directe symptomen maar verminderen ook de negatieve symptomen. Bijwerkingen: bloeddrukverlaging, duizeligheid, droge mond, gewichtstoename, suikerziekte, bloedarmoede en minder zin in seks [4].
Voorbeelden: aripiprazol (Abilify®), clozapine (Leponex®), risperidon (Risperdal®), olanzapine (Zyprexa®) en quetiapine (Seroquel®).
Benzodiazepinen
Soms worden bij psychoses ook benzodiazepinen voorgeschreven. Voor de interacties tussen benzodiazepinen en drugs verwijzen we je naar het hoofdstuk over slaapmiddelen.
Lithium
Lithium (Camcolit®, Litarex® en Priadel®) wordt ingezet bij een manische psychose, omdat het een postitieve invloed heeft op sterke wisselende stemmingen. Hoe lithium (Camcolit®, Litarex® en Priadel®) precies werkt is nog niet bekend, maar het beïnvloedt waarschijnlijk de overdracht van prikkels in de hersenen.
Informatiebronnen antipsychotica
- Nederlands Huisartsen Genootschap (2006). NHG-ziektebeschrijvingen: psychose. (15Dec.2008).
- Farmacotherapeutisch Kompas (2008). Onafhankelijke geneesmiddelinformatie voor professionals in de zorg. (15Dec.2008).
- Beysens, A.J.M.M. & Lenderink, A.W. (2003). Geneesmiddeleninformatie. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg.
- ConsuMed (2008). Antipsychotica, bijwerkingen. (13Dec.2008).
- De Wit, R. & Sijes, M. (z.d.). Alle vragen en antwoorden. (14Dec.2008).Drugsinfoteam.
- Apotheek.nl (2008). Alcohol en medicijnen. (14Dec.2008).
- Baxter K. (Edited) (2005). 7th Edition Stockley’s Drug Interactions. London: Pharmaceutical Press.
- Wikipedia, de vrije encyclopedie (2008). Tardieve Dyskinesie. (12Dec.2008).
- Sterk, B. (arts). Cannabis en psychoses. (12 Dec.2008). Amsterdam.
- Neijzen, R. (2007). Scriptie: mogelijke interacties tussen antipsychotica en cannabis. Utrecht: Trimbos Instituut.
- Erasmus MC (2006). Informatiebrochure over cannabisgebruik bij een psychose. (12 Dec.2008).
- Dean, A. (2006). Illicit drugs and drug interactions. Pharmacist, jaargang 25 nr. 9.
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2007). Medicinale Cannabis: informatiebrochure voor artsen en apothekers. (13Dec.2008). https://www.cannabisbureau.nl/
- Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (2007). Informatorium Medicamentorum. ’s Gravenhage: WINap
- Touw, D. (2001). Interacties tussen geneesmiddelen en drugs, een nieuw terrein voor het bewakingssysteem. Pharmaceutisch Weekblad, jaargang 136 nr. 40.
- Geerlings, P.J. (1998). Populaire harddrugs. Geneesmiddelenbulletin, 32:39-47.
- Praag, H.M., van (2000). PsychoFarmaca. Assen: van Gorcum.
- Clozapine plus werkgroep (2012). Optimalisatie gebruik antipsychotica in de psychiatrische praktijk. (30aug.2016)