Ayahuasca

Hoe je je voelt hangt af van welke drug je neemt, jijzelf en je omgeving. Dit noemen we drug, set en setting.

• Bij de drug is belangrijk welke drug je neemt, hoeveel en hoe vaak.
• Bij de set gaat het om je persoonlijke eigenschappen. Zit je lekker in je vel? Wat is je gewicht? Ben je gezond? Gebruik je medicijnen? Heb je genoeg gegeten en gedronken? En hoe neem je het in (slikken, roken, snuiven)?
• Met de setting bedoelen we verschillende eigenschappen van de omgeving. Je kan denken aan de temperatuur, ben je buiten of binnen, is het rustig of druk, ben je met goede vrienden of vage kennissen, is er een EHBO?

Bij tripmiddelen, zoals ayahuasca, is de omgeving extra belangrijk omdat het meer invloed heeft dan bijvoorbeeld bij stimulerende middelen (de zogenaamde 'uppers', zoals XTC, speed of cocaine).

Psychische effecten:

• Veranderingen in wat je ziet (intensere kleuren; patroonvorming; tracers; versmelting van dingen)
• Hallucinaties (als je ogen dicht zijn, kunnen er hele films in je hoofd afspelen)
• Veranderde gedachtestroom
• Droombeelden
• Versterkte emoties: zowel positief als negatief
• Moeilijke ervaring (bad trip)
• Veranderde ervaring van tijd

Lichamelijke effecten:

• Bloeddruk en hartslag gaan omhoog
• Duizeligheid
• Misselijkheid
• Diarree
• Bodyload (vervelend gevoel in het lichaam)

Als je de stof DMT rookt, werkt dat al na een minuut of sneller. Bij ayahuasca duurt het langer voordat je effect merkt: ongeveer een uur. Maar de trip duurt ook flink langer. De piek duurt ongeveer 2 uur en de uren daarna wordt het effect minder sterk. De ervaring kan verlengd of sterker gemaakt worden door meer ayahuasca te drinken.

Omdat de ervaring geleidelijker opkomt wordt het soms als minder intens ervaren vergeleken met gerookte DMT. Maar ook een ayahuasca-ervaring kan heel intens zijn. De na-effecten kunnen nog eens 8 uur duren. De dagen erna kan men nog een ‘afterglow’ ervaren.

Ayahuasca wordt gedronken. De drank is meestal rood bruinig van kleur en heeft een bittere smaak. Ayahuasca wordt meestal geschonken in een ceremonie. Dat kan een privé-sessie zijn, maar ook een groep van 30 personen. Bij een ceremonie zijn vaak meerdere begeleiders aanwezig die de deelnemers helpen.

Waarom gebruiken mensen ayahuasca?

Sommige mensen gebruiken ayahuasca om spirituele redenen of om persoonlijke inzichten te krijgen. Bijvoorbeeld om bepaalde gedragspatronen te doorbreken of om emoties te verwerken.

Er wordt onderzoek gedaan naar het gebruik van ayahuasca voor therapie, maar er is nog geen wetenschappelijk bewijs dat het echt werkt. Als het in de toekomst nuttig blijkt, kan het nog jaren duren voordat het veilig en officieel gebruikt mag worden. Sommige mensen hebben positieve ervaringen, maar er zijn ook verhalen van mensen die weinig nuttige of zelfs slechte ervaringen hebben. Daarom is het verstandig om eerst andere manieren te proberen, zoals praten met een therapeut of andere vormen van hulp. Deze opties zijn veiliger en beter onderzocht.

Lees in dit artikel meer over psychedelica en therapie.

De belangrijkste risico’s van het gebruik van ayahuasca zijn op korte termijn:

• Angst (bad trip)
• Oorzaak (trigger) voor psychiatrische aandoening, zoals een psychose
• Veel te hoge bloeddruk, ook wel hypertensieve crisis genoemd (ayahuasca in combinatie met bepaald voedsel en drugs)
• Lichamelijke problemen door tegelijk gebruik met medicatie of andere drugs. Zie ook het deel over ayahuasca en medicatie.

Bij ayahuasca ligt het acute risico vooral bij het gebruik van de MAO-remmer die in ayahuasca zit. Ayahuasca moet dan ook niet gecombineerd worden met geneesmiddelen, drugs en bepaalde soorten voedsel. Geneesmiddelen waarmee uitgekeken moet worden: antidepressiva, antipsychotica, ADHD-medicatie, slaapmedicatie, pijnstillers, antihistamines en bloeddrukmedicatie. Voedsel dat rijk is aan tyramine moet worden vermeden. Voorbeelden hiervan zijn rode wijn, oude kaas en aubergine.

Combineren van de MAO-remmer met medicatie, drugs of voedsel kan ervoor zorgen voor delen van de hersenen te veel gestimuleerd worden. Dit kan ernstige gevolgen hebben, zoals veel te hoge bloeddruk en hoge lichaamstemperatuur. Iemand zou dan kunnen overlijden, maar komt weinig voor.

Risico's op lange termijn

Het gebruik van ayahuasca wordt afgeraden bij mensen met een psychiatrische stoornis, of met directe familieleden met een psychiatrische stoornis. Het drinken van ayahuasca kan problemen verergeren of in gang zetten. Als er in je directe familie psychiatrische stoornissen spelen, dan heb je een groter risico op deze stoornissen. Door ayahuasca kan dit bij jou naar boven komen. Het is belangrijk dat je geestelijk stabiel bent. Ben je iemand die graag de controle houdt? Dan is het belangrijk om te weten dat een ayahuasca-ervaring niet altijd te controleren valt.

Op lange termijn kan het psychische klachten erger maken. Als iemand een moeilijke ervaring (bad trip) heeft gehad die niet goed begeleid is, dan kan het een traumatische ervaring zijn. Dan kunnen er, naast de al bestaande klachten, allerlei klachten ontstaan die lang aanhouden en als een trauma behandeld moeten worden.

Wil je (voor het eerst) ayahuasca gebruiken? Dan is het goed om te weten wat de risico's zijn. En wat je kunt doen om deze kleiner te maken. Hieronder lees je een aantal tips.

• Neem de tijd voor en na een ceremonie om alles te verwerken. Zorg voor een lege agenda en rust goed uit. Sommige mensen vinden het fijn bijvoorbeeld de natuur in te gaan. Of misschien wil je de ervaring wel opschrijven.
• Wees kritisch op de organisatie die een ceremonie aanbiedt. Vraag door hun ervaring, manier van aanpak, het aantal begeleiders, persoonlijke aandacht en de mogelijkheden voor integratie achteraf. Twijfel je? Zoek dan een andere organisatie.
• Neem geen ayahuasca als je gevoelig bent voor psychische aandoeningen (bijvoorbeeld psychoses, depressie, angst) of als je een drukke periode hebt met veel stress of gewoon niet goed in je vel zit.
• Combineer ayahuasca niet met bepaalde medicatie: ADHD-medicatie, antidepressiva, antipsychotica, pijnstillers of slaapmedicatie. Overleg bij twijfel met je arts. Verderop deze pagina lees je hier meer over.
• Zorg dat je je goed aan de dieetregels houdt van de organisatie en vraag er naar als je die niet van hen krijgt. Dit voorkomt lichamelijke risico’s maar ook ongemak tijdens de ervaring.
• Neem geen deel aan het verkeer na gebruik van ayahuasca.

Ayahuasca is een Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank. Het wordt al eeuwenlang in de Amazone gebruikt door de lokale bevolking. De kleur is bruinrood en de smaak is erg bitter. 

Ayahuasca wordt gemaakt uit minstens twee planten. De basis is een plant die een MAO-remmer bevat. Dat is meestal Banisteriopsos caapi. Daarnaast zit er vaak een plant bij die DMT bevat. Meestal is dat Psychotria viridis, maar er zijn veel meer planten die DMT bevatten. De MAO-remmer zorgt ervoor dat de DMT actief kan zijn in de hersenen. Normaal breekt het enzym MAO (mono-amine-oxidase) in je lichaam de stof DMT zo snel af als je het drinkt dat de DMT de hersenen niet bereikt. Zonder MAO-remmer zou je dus niets merken als je het drinkt.

Zowel voor de MAO-remmer als de DMT zijn er veel verschillende planten die gebruikt kunnen worden. Ook bestaan er chemisch gemaakte MAO-remmers die gebruikt kunnen worden. Dit zijn bijvoorbeeld ouderwetse antidepressiva. Dan wordt het ook wel pharmahuasca genoemd. Dit komt niet vaak voor.

Volgens onderzoek maakt ayahuasca niet verslavend. Je lichaam raakt er niet aan gewend, dus als je het opnieuw gebruikt, is de ervaring ongeveer net zo sterk als de eerste keer. De meeste mensen gebruiken het maar een paar keer per jaar, omdat het een heel bijzondere en soms overweldigende ervaring is. Het kan een tijdje duren voordat je alles wat je hebt meegemaakt, hebt verwerkt.

De ervaring is vaak zo overweldigend dat mensen daarna niet gelijk weer behoefte hebben aan zo’n ervaring. Ook kan het een tijd (dagen tot maanden) duren voordat de ervaring verwerkt is. Daarom gebruiken de meeste mensen ayahuasca maar een of enkele keren. Als ze het vaker gebruiken is het hoogstens enkele keren per jaar. De groep die nog vaker gebruikt is waarschijnlijk erg klein.

In de cijfers van het LADIS (Kerncijfers Verslavingszorg 2018-2023) komen ayahuasca of DMT niet voor. Dit betekent dat het aantal aanmeldingen bij verslavingszorg te laag is om te rapporteren.

DMT (en ayahuasca, omdat het over het algemeen de stof DMT bevat) staat op lijst I van de Opiumwet. Het middel wordt gezien als een harddrug, net als MDMA en cocaïne. Een uitzondering gold voor de Santo Daime-kerk. Zij mochten sinds 2001 ayahuasca in hun kerk gebruiken. Echter, in maart 2018 heeft het Amsterdamse hof de Santo Daime-kerk verboden om nog langer sessies te organiseren met ayahuasca.

Planten die MAO-remmers bevatten zijn niet illegaal.

Verkeer

Door ayahuasca neemt het beoordelingsvermogen en reactiesnelheid af en zie je dingen anders dan ze zijn. Uren na gebruik is er nog steeds sprake van een verminderde concentratie. Deelname aan het verkeer onder invloed van ayahuasca is dan ook zeer riskant en verboden, ook in de uren na gebruik.

Er zijn geen cijfers over het gebruik van ayahuasca in Nederland.

In de cijfers van het LADIS (Kerncijfers Verslavingszorg 2018-2023) komen ayahuasca of DMT niet voor. Dit betekent dat het aantal aanmeldingen in de verslavingszorg te laag is om te rapporteren.

Gebruik je medicijnen? Dan kan dit extra risico geven als je ayahuasca gebruikt. Hieronder lees je waar je op moet letten.

Bij ayahuasca zijn meer interacties met drugs en medicijnen dan bij alleen DMT. Dit komt omdat ayahuasca een combinatie is van DMT en MAO-remmers. Door de MAO-remmers is er een grotere kans op het overbelasten van neurotransmitters (boodschapperstoffen tussen hersencellen). Vooral als het gaat om serotonine (serotonine syndroom).

Drugs

Stimulanten

Bij het gebruik van stimulerende drugs in combinatie met MAO-remmers kunnen verschillende neurotransmitters overbelast worden. Vooral serotonine en dopamine. Gecombineerd gebruik wordt dan ook echt afgeraden. Drugs die serotonine of dopamine stimuleren zijn bijvoorbeeld: cocaine,MDMA (XTC), speed (amfetamine), mefedron (4-MMC) en 3-MMC. Maar eigenlijk (bijna) alle stimulerende middelen zorgen voor meer dopamine en serotonine.

Downers

Het gebruik van MAO-remmers in combinatie met opiaten en andere pijnmedicatie kan risicovol zijn. Vooral het risico op serotoninesyndroom neemt dan toe. Combinatiegebruik wordt afgeraden.

Tripmiddelen

Ook in combinatie met tripmiddelen kunnen MAO-remmers risicovol zijn. Voorbeelden zijn: 2C-B (en andere 2C-varianten zoals 2C-I en 2C-E), NBOMe’s, DOC (en andere DO-varianten zoals DOM en DOB), 2C-T-2 (en andere 2C-T-varianten), ketamine, DXM en 5-MeO- DMT (en andere 5-MeO-varianten). Combinatiegebruik wordt afgeraden.

Medicijnen

Bij het gebruik van medicijnen in combinatie met MAO-remmers kunnen verschillende neurotransmitters overbelast worden. Vooral serotonine en dopamine. Gecombineerd gebruik wordt dan ook echt afgeraden.

ADHD-medicatie

Methylfenidaat (Ritalin, Concerta), Modafinil en dexamfetamine zijn voorbeelden van ADHD-medicatie. Voor deze medicijnen geldt hetzelfde als voor stimulanten zoals XTC (MDMA) en speed (amfetamine). Bij het gebruik van stimulerende drugs in combinatie met MAO-remmers kunnen verschillende neurotransmitters overbelast worden. Vooral serotonine en dopamine. Gecombineerd gebruik wordt dan ook echt afgeraden.
Gebruik je ADHD-medicatie en wil je deelnemen aan een ayahuasca-ceremonie, overleg dit dan met je (huis)arts. Omdat er een verschil is in hoe snel een medicijn je lichaam uit is, is het lastig te zeggen hoelang je van tevoren moet stoppen met het nemen van je ADHD-medicatie en hoelang je na de ceremonie moet wachten voordat je je ADHD-medicatie weer kan nemen. Maar waarschijnlijk is het verstandig om vooraf meerdere dagen je ADHD-medicatie niet te slikken. En achteraf ook meerdere dagen.

Antidepressiva

Veel antidepressiva (SSRI’s bijvoorbeeld) hebben een gevaarlijke interactie met MAO-remmers. Gecombineerd gebruik is sterk afgeraden. Het duurt vaak weken of maanden voordat een antidepressivum een goede spiegel (hoeveelheid werkzame stof) opgebouwd heeft in het lichaam. Het is dus niet mogelijk om tijdelijk te stoppen, omdat iemand dan weken of zelfs maanden moet afbouwen en daarna weer weken en maanden moet opbouwen met de medicatie.

Antipsychotica

Als iemand antipsychotica krijgt omdat hij of zij een psychose gehad heeft of andere psychische problemen, dan wordt het ernstig afgeraden om ayahuasca te nemen. Is iemand geestelijk stabiel en heeft het gebruik van antipsychotica een andere reden die niet te maken heeft met psychische stabiliteit dan is het aan te raden meerdere dagen vooraf en achteraf te stoppen met de medicatie. Maar doe dit altijd in overleg met de behandelend arts.

Pijnmedicatie

Het gebruik van veel pijnmedicatie is gevaarlijk in combinatie met MAO-remmers. Dit kan het serotoninesyndroom veroorzaken. Ook is het zomaar stoppen met pijnmedicatie soms risicovol. Doe dit altijd in overleg met de behandelend arts.

Er zijn aanwijzingen dat ayahuasca mogelijk nuttig kan zijn bij sommige mensen bij de behandeling van depressie, PTSS en verslaving. Dit is vaak in combinatie met psychotherapie. Er is nog niet genoeg onderzoek gedaan om het al als therapie te gebruiken.

Lees meer over psychedelica en therapie.

Het wordt afgeraden om ayahuasca te gebruiken tijdens de zwangerschap en borstvoeding. Er is heel weinig bekend over het gebruik tijdens de zwangerschap.

Ayahuasca bestaat uit verschillende ingrediënten, waaronder MAO-remmers (monoamine oxydase remmers). Monoamines zijn een groep stoffen in het lichaam die heel veel verschillende functies hebben. Het remmen van de afbraak van die stoffen heeft diverse gevolgen in het lichaam. Wat voor gevolgen die veranderingen voor een ongeboren kind weten we niet. Om het risico op problemen zo klein mogelijk te houden wordt het gebruik van ayahuasca tijdens de zwangerschap en borstvoeding afgeraden.