Gesprekstips voor ouders

Kinderen op de basisschool gebruiken vrijwel geen alcohol of drugs. Ze zien dit als iets negatiefs. Voorlichting over alcohol en drugs heeft op die leeftijd weinig zin. Kinderen kunnen juist nieuwsgierig worden. Daarom raden we groepsvoorlichting aan kinderen af. 

Ben jij een ouder en heb je toch zorgen? Dan kan Jellinek met jou in gesprek. Je kunt onze advieslijn bellen. Daar kun je een adviesgesprek inplannen.  

Jellinek biedt ook KOPPKOV-groepen aan. Deze zijn speciaal voor kinderen met een ouder die psychische problemen of een verslaving heeft. 

Maak je je zorgen of heb je vragen over ons aanbod? Neem dan contact met ons op. 

Je kunt ook de website van het Nederlands Jeugdinstituut bekijken. Hier vind je informatie over opvoeden en ouderschap. 

• Lichamelijke groei 

• • Het lichaam groeit sneller 

• • Het lichaam verandert. De stem verandert

• Emoties voelen 

• • Jongeren hebben behoefte aan meer zelfstandigheid. Zij willen loskomen van ouders

• • Ze leren en oefenen met meer verantwoordelijkheid. Zo krijgen ze bijvoorbeeld een eigen pinpas. Of ze fietsen verdere afstanden alleen

• • Hun emoties worden sterker en wisselen snel. Emoties ontwikkelen sneller dan de rem van hun emoties. Daarom kunnen ze op deze leeftijd ineens fel reageren of heftige emoties ervaren. 

• Omgaan met anderen 

• • Vrienden en vriendengroepen worden belangrijker 

• • Ze leren andere culturen kennen. Ook ontdekken ze andere gewoonten en manieren

• Denken en leren 

• • Ze denken steeds logischer 

• • Moeilijke problemen lossen ze makkelijker op 

• • Door de hersenontwikkeling is vooruitplannen nog moeilijk 

• • Jongeren doen door die hersenontwikkeling af en toe dingen zonder na te denken

• Wie ze zijn 

• • Ze ontdekken wie ze zijn en wat ze belangrijk vinden 

• • Ze krijgen interesse in eigen doelen en toekomst

• Zelfbeeld 

• • Bewustzijn van eigen sterke en zwakke punten 

• • Belang van zelfvertrouwen 

Rol van ouders

• Stel grenzen en bewaak deze – je bent nog bepalend!  

• Meestal vinden jongeren grenzen niet leuk. Zeg dat je daar begrip voor hebt en blijf bij de grens

• Maak regels en afspraken. Doe dit in overleg met het kind. Kijk wat passend is bij de leeftijd

• Leg uit waarom jij het belangrijk vindt om regels en afspraken te maken. Jongeren willen graag weten waarom dingen zijn zoals ze zijn. Oorzaak-gevolg denken is voor hen nog moeilijk

• Geef ze verantwoordelijkheid die past bij hun leeftijd. Bespreek van tevoren hoe je kind omgaat met verantwoordelijkheid. Stel open vragen en laat ze zelf bedenken hoe ze dit moeten doen
  • Voorbeeld: vraag waar je kind zakgeld aan wilt besteden

• Toon interesse in je kind, denk bijvoorbeeld aan vrienden en vriendengroepen. Laat ze vertellen wat ze meemaken

• Probeer oprecht begrip te voelen voor wat ze vertellen en delen

• Leer je kind omgaan met moeilijke emoties/gevoelens

• Maak moeilijke onderwerpen toch bespreekbaar, zoals roken, alcohol, drugs en seks

• Lichamelijke groei 

• • De lichamelijke groei voltooit zich 

• • Meer aandacht voor uiterlijk (make up, sporten) en gezondheid 

• Emoties voelen 

• • Zelfstandigheid en verantwoordelijkheid nemen toe 

• • De emoties versterken. Ze kunnen beter op zichzelf reflecteren 

• • Ze worden nieuwsgierig en gaan experimenteren. Bijvoorbeeld met alcohol of andere drugs 

Omgaan met anderen 

• • Relaties worden diepgaander. Ze staan open voor liefdesrelaties 

• • Invloed van vrienden en leeftijdsgenoten blijft groot en wordt groter 

• Denken en leren 

• • Denken wordt kritischer en zelfstandiger 

• • Afronding middelbare school en toekomstgerichte keuzes maken, zoals studie of werk 

• • Hersenen nog volop in ontwikkeling: oorzaak-gevolg denken  

• Wie ze zijn  

• • Versterken van eigen identiteit en waarden 

• • Meer regie over vrijetijdsinvulling 

• Zelfbeeld 

• • Belang van zelfacceptatie en zelfvertrouwen 

• • Bewust omgaan met uitdagingen en doelen 

Rol van ouders

• Maak afspraken over roken, alcohol en drugsgebruik. Houdt hierbij de richtlijnen van NIX18 aan

• Jongeren willen als gelijkwaardige volwassene gezien worden. Neem ze serieus in wat ze zeggen. Maar onthoud daarbij goed: ze zijn nog niet volwassenen. Jij bent nog bepalend

• Ze hebben afspraken en grenzen nodig. Bespreek deze met hen. Maak deze passend bij hun leeftijd 

• Leg uit waarom jij het belangrijk vindt om afspraken te maken. Jongeren willen graag weten waarom dingen zo zijn. Oorzaak-gevolg denken is voor hen nog moeilijk

• Geef ze verantwoordelijkheid die past bij hun leeftijd. Bespreek van tevoren hoe de jongeren omgaan met verantwoordelijkheid. Stel open vragen en laat hen denken, in plaats van advies en informatie te geven. 
  • Voorbeeld: je kind wilt met vrienden naar een huisfeestje. Hoe en met wie gaat je kind erheen? Wat doet je kind als er iets vervelends (bijv. ruzie of iemand wordt ziek) gebeurt? 
  • Voorbeeld: je gaat een avondje weg en je kind mag alleen thuis zijn. Wat gaat je kind doen? Hoe sluit deze het huis af?

• Toon interesse in je kind, denk bijvoorbeeld aan vrienden en vriendengroepen. Laat ze vertellen wat ze meemaken. 

• Probeer oprecht begrip te voelen voor wat ze vertellen en delen. 

• Leer je kind omgaan met moeilijke emoties en gevoelens.
  • Voorbeeld: Leg uit dat het oké is om verdrietig of boos te zijn. Toon het goede voorbeeld en reageer zelf niet vanuit emotie

• Maak moeilijke onderwerpen toch bespreekbaar, zoals roken, alcohol, drugs en seks

• Bereid je kind voor op volwassenheid. Laat je kind oefenen met verantwoordelijkheid. 
  • Voorbeeld: begeleid je kind naar een bijbaantje. Hier leren ze van. En ze verdienen hun eigen geld

• Lichamelijke groei 

• • De lichamelijke groei gaat hard 

• • Gezondheid en levensstijl worden belangrijker 

• Emoties voelen 

• • Ze kunnen beter hun emoties onder controle houden 

• • Zelfinzicht groeit 

• Omgaan met anderen 

• • Relaties worden stabieler 

• • Zelfstandigheid in vrienden en professionele netwerken 

• • Volgens de wet zijn ze volwassen 

• Denken en leren 

• • Moeilijk en kritisch denken bereikt volwassen niveau 

• • Hersenen ontwikkelen door tot 25 jaar 

• Wie ze zijn 

• • Volwassen identiteit en levensvisie zijn gevormd 

• • Zelfstandige keuzes maken voor toekomst en waarden 

• Zelfbeeld 

• • Zelfacceptatie en zelfvertrouwen zijn sterk 

• • Focus op persoonlijke groei en levensdoelen 

Rol van ouders

• Je coacht je kind. Stel vragen en laat hen zelf denken. 

• Spreek verwachtingen binnen het gezin uit  
  • Voorbeeld: wat verwacht je van je kind? 

• Maak afspraken over met elkaar samenleven in één huis 
  • Voorbeeld: welke huishoudelijke taken gaat je kind doen?
  • Wanneer eet je kind mee en wanneer niet? En wanneer laat je kind dit weten?

• Huisregels blijven bestaan 
  • Voorbeeld: roken in en om het huis mag nog steeds niet
  • We eten aan tafel

• Blijf in gesprek met elkaar 

Stel grenzen en bespreek consequenties

• Maak afspraken en houd je hieraan.
• Stel grenzen. Jongeren hebben deze nodig en vinden het logisch om grenzen van hun ouders te krijgen. Als ouder ben je bepalend.
• Maak afspraken over roken, alcohol en drugsgebruik. Houd hierbij de richtlijnen van NIX18 aan. 
• Laat je kind meedenken over passende gevolgen. Heeft je kind hier zelf ook in mee kunnen denken? Dan houdt deze zich eerder aan de afspraken.
  • Voorbeeld: bij 1 keer te laat komen moet je kind de vaatwasser een keer extra uitruimen.

Toon warmte en betrokkenheid

• Wees nieuwsgierig naar de gedachten en gevoelens van je kind.
• Verplaats je in je kind.
• Laat je eigen ervaring en oordelen los. 
• Blijf leuke dingen doen met je kind. Het hoeft niet een groot uitje te zijn. Samen koken, een wandeling of een ijsje halen kan al heel verbindend zijn.
• Stel open vragen (hoe, wat, waar).
  • Voorbeeld: hoe was het feest? Wat heb je gisteren gedaan? Hoe was het? 

Praat met elkaar

• Praat regelmatig met je kind over alcohol, roken, vapen, blowen en gamen.
• Voor kinderen is het makkelijker om over anderen te praten dan over zichzelf. 
  • Voorbeeld: wanneer vind je dat iemand te veel gamet? Wanneer vind je dat iemand te ver gaat? Heb je dat weleens gezien?

Geef het goede voorbeeld

• Drink je zelf weleens alcohol? Game of gok je weleens? Gebruik je weleens andere drugs? Jij bent een voorbeeld voor je kind. Doe dit buiten het zicht van je kind. 

Zorg dat je zelf genoeg weet

• Zoek betrouwbare informatie op over het middel waar het over gaat.
  • Voorbeeld: jellinek.nl drugsinfo.nl alcoholinfo.nl rokeninfo.nl loketkansspel.nl helderopvoeden.nl

Herken de signalen

• Zie je veranderingen in het gedrag van je kind? 
• Zit je kind minder lekker in zijn of haar vel?
• Praat erover met je kind.
  • Voorbeeld: ik zie dat je de laatste tijd vaker boos bent. Je zit de laatste tijd meer boven. Is er iets aan de hand?

Praat met andere ouders

• Andere ouders vinden het ook een uitdaging om een kind op te voeden. Het kan helpen om tips en ervaringen met andere ouders uit te wisselen.
  • Tip: wissel telefoonnummers uit met andere ouders tijdens een ouderavond op school.

Oordelen

Door te oordelen kan je kind zich niet gesteund voelen. 

Overtuigen

Het heeft geen zin om je kind te overtuigen. Daarmee verander je niet het gedrag. Blijf nieuwsgierig naar de mening en gevoelens van je kind.

Overvragen

Wees nieuwsgierig en stel open vragen. Maar let op dat het geen verhoor wordt. Houd het in een gesprek bij enkele vragen.

Niet consequent zijn

Een kind heeft duidelijkheid en structuur nodig. Houd je aan de gemaakte afspraken. 

Vanuit emotie reageren

Emotie is meestal een uiting van een gevoel. Als je sterke emoties voelt zorg dat je dan eerst kalmeert. En reageer vanuit kalmte.

Blijven wantrouwen

Het kan gebeuren dat je je kind op een gegeven moment niet meer vertrouwt. Ga samen met je kind aan het werk om het vertrouwen weer op te bouwen. 

Doen alsof er niets aan de hand is

Het is belangrijk dat je aan je kind laat weten wat voor gedrag je ziet. Daarmee geef je je kind het gevoel dat deze gezien wordt.

Een gesprek starten over alcohol of drugs kan moeilijk zijn. Daarom is het fijn om een aanleiding te hebben. Bijvoorbeeld:

• Een huisfeestje
• Een artikel in de krant of op tv
• Een voorval in de buurt

Voorbeeld huisfeestje

Hoe kom je thuis? Met welke vrienden fiets je? Welke routes neem je wel en welke niet? Wat doe je als je je onveilig voelt? Wat doe je als je drank wordt aangeboden op het feest? 

Voorbeeld artikel in de krant of op tv

Heb je dit middel weleens bij anderen gezien? Wat weet je over dit middel? Is het je weleens aangeboden? Wat dacht je toen? En wat deed je toen?

Vermoed je dat je kind onder invloed thuis is gekomen?

Ga hier niet direct over in gesprek. Wacht tot je kind weer nuchter is. Vind een rustig moment op de volgende dag.

Stel regels
Je kunt bijvoorbeeld de regel stellen: ‘voor je 18e wordt er niet gerookt of gedronken’. Je kan je kind belonen wanneer het is gelukt.

Leer jouw kind nee te zeggen
Maak jouw kind duidelijk dat het heel normaal is om ‘nee’ te zeggen en zijn/haar eigen keuzes te maken. Oefen dit gesprek.

Wees betrokken bij het leven van je kind
Interesse voor jouw kind en weten wat jouw kind bezighoudt is belangrijk voor een goed contact.

Begin op tijd met het gesprek
Wacht niet te lang met een gesprek over alcohol of drugs. 
Als je kind naar de middelbare school gaat is de kans groot dat deze in aanraking komt met alcohol, roken en vapen. Begin dus voor die tijd het gesprek.

Sommige jongeren proberen het gesprek over alcohol en drugs met hun ouders te vermijden. Of reageren boos of geïrriteerd als één van hun ouders over alcohol of drugs begint.

Hier staan 10 reden waarom jongeren niet graag met hun ouders praten over alcohol en drugs. 

Jongeren denken van hun ouders dat het volgende gebeurt:

• Te bezorgd zijn
• Geshockeerd zijn en teleurgesteld, verdrietig of boos
• Een preek gaan geven
• Te veel vragen gaan stellen op het verkeerde moment (overvragen)
• Uitgaan verbieden
• Hun vrienden veroordelen
• Hun kind niet vertrouwen
• Achter de rug om gaan controleren
• Geen rekening houden met wat er omgaat in het leven van de jongere
• Toch geen tijd hebben of teveel aan hun eigen hoofd hebben

Wat kun je doen met deze reactie?

Heb begrip voor de reactie van je kind. Zeg dat je er met je kind hoe dan ook over in gesprek gaat. Vraag wanneer dit wel kan. Spreek dit af en kom dit na.

Ouders willen dat het goed gaat met hun kind. Het is begrijpelijk dat je je zorgen maakt over het gebruik van je kind. 

Rookt, drinkt of gebruikt je kind weleens iets? Dan kan je dat niet terugdraaien.

Dit kun je wel doen:

• blijf in verbinding met je kind. Doe leuke dingen samen.
• toon interesse. Ga in gesprek over de redenen voor het gebruik. Wat doet je kind om de risico's te beperken?
• doe samen onderzoek naar het middel
• kijk bij Wat werkt wel voor meer tips

Veel ouders denken "Ik heb vroeger ook gedronken, en met mij is het ook goed gekomen". Of "In mijn tijd mocht je op je 16e nog drinken, dus mijn kind mag wel bier of wijn drinken". 

Het is heel begrijpelijk dat je dit denkt. Vanuit onderzoek weten we steeds meer over de risico's van alcohol. En kinderen duidelijke regels en grenzen nodig hebben.

De voordelen van NIX18:

• De hersenen van je kind zijn nog volop in ontwikkeling. Alcohol drinken werkt die ontwikkeling juist tegen.
• Je kind zal door geen alcohol te drinken beter presteren op school. Alcohol zorgt namelijk voor een minder goede concentratie in de klas.
• Hoe jonger je kind begint met drinken, hoe groter het risico op alcoholproblemen in de toekomst.
• Als je kind geen alcohol drinkt, gaat hij of zij fris terug naar huis van een feestje. De kans op een ongeluk is gewoon kleiner!

Vertel niet teveel over je eigen verleden als het geen functie heeft. Je kind hoeft niet alles over jou te weten. Je kind kan nieuwsgierig worden. Of je kind kan denken: mijn ouder deed het ook, dus kan ik het ook doen. 

Wil je toch iets delen? Vertel dan ook over de nadelen die je hebt ervaren. En wat je daarvan hebt geleerd. 

Kies ook welke informatie je deelt over welke middelen en op welke leeftijd. Heb je ervaring met harddrugs? Wacht tot je kind minimaal 18 jaar is voor je hierover vertelt.