Wat is de geschiedenis van tabak?

De tabaksplant groeit in Noord- en Midden Amerika. De Indianen gebruikten al tabak. Er oudste afbeelding van gebruik dateert van 300 jaar na Christus. Mogelijk is tabak ontdekt doordat Indianen tabaksbladeren gebruiken om er vuur mee te stoken. De rook was aangenaam en geurde sterk. Indianen lieten de bladeren drogen maakten er een rol van en staken het aan. Het werd ook wel gepruimd of als pijp gerookt. Zo’n pijp werd wel Tabacco genoemd. Tabak werd door de Indianen gebruikt als genotsmiddel, als manier om met de goden in contact te komen en als medicijn.

Columbus

Columbus ontdekte met Amerika de indianen. Zij boden hem de tabaksbladeren aan. Hij was echter meer geïnteresseerd in goud. Columbus bracht de tabak mee naar Spanje. Men stond negatief tegenover het gebruik om tabak de roken. De kerk zei dat de plant afkomstig was van heidenen en dus van de duivel. Aanvankelijk dacht men dat de tabaksbladeren konden helpen tegen kwalen. De Fransman Jean Nicot die toen gezant Frankrijk in Lissabon was stuurde in 1560 de geneeskrachtige plant naar koningin Catherina Medici om haar van haar hoofdpijn af te helpen. Het enige wat ze hoefde te doen was het blad tegen haar voorhoofd te houden. Naar Jean Nicot is de tabaksplant (Nicotiana Tabacum) genoemd.

Tabak wordt populair

Na de Spanjaarden kwamen ook de Engelsen in Noord Amerika met tabak in aanraking. Daarna werd het gebruik van tabak gaandeweg ook populair in Noord Europa. Het werd gepruimd, gesnoven of als pijp gerookt. De eerste pijpen waren uit witgebakken klei gemaakt. Later kwamen er ook pijpen in porselein en hout. In het begin was pijproken vooral voor de rijken. In de loop van de 17e eeuw raakte het bekend in rest van de wereld. In 1614 waren er alleen al in Londen 7000 tabakshuizen. Koning Jacobus 1 van Engeland wilde het gebruik van tabak nog tegengaan. Hij ontkende de geneeskrachtige werking, stelde dat roken een barbaarse gewoonte was die de standvastigheid van Engelse mannen zou ondermijnen. Zijn zoon gaf Karel I liet zich minder negatief uit hief belasting op tabak en werd daarmee de uitvinder van de nationale accijns heffing op tabak. In schilderijen uit de Gouden Eeuw kun je zien dat er ook in Nederland in die tijd volop gerookt werd.

Sigaren

In 1800 deed de sigaar zijn intrede in Europa. Het roken werd nu zeer populair. Aanvankelijk werd de sigaar vooral gemaakt door thuiswerkers. Langzamerhand ontstonden er sigarenfabrieken.

Ontdekking nicotine

In 1828 ontdekte chemici de stof in plant die zorgt voor de effecten van tabak. De stof kreeg de naam Nicotine mee naar de Fransman Jean Nicot. In 1881 werd de sigarettenmachine uitgevonden. Dat maakte het roken nog populairder.

Het begin van het einde

Op eind van jaren 50 van de vorige eeuw rookte 60% van de Nederlandse bevolking. Bij mannen lag dit bijna op 90% bij de vrouwen op 30%. Eind jaren 50 begon de voorlichting over de schadelijke gevolgen langzaam op gang te komen. In de jaren 60/70 begon de dokter Meinsma te waarschuwen tegen het roken. Aanvankelijk kreeg hij weinig steun. Ook niet van artsen. Dat veranderde in 1971. Vier wetenschappelijke verenigingen van medische specialisten stuurden een notitie met de schadelijke gevolgen van roken aan de toenmalige staatssecretaris van volksgezondheid: Roelof Kruisinga. Deze stelde een commissie van de gezondheidsraad in die advies moest uitbrengen over beperkende maatregelen. Dit was het begin van het anti rook beleid.

Het tabaksgebruik is in de jaren daarna sterk gedaald. Rond 1990 rookte nog 1/3 van de bevolking. In 2006 rookte 28% van de Nederlandse bevolking, 31% mannen en 26% vrouwen.

Bekijk ook de volgende video om te zien hoe anders er met roken werd omgegaan vroeger.

Tabakswet

• In 1990 wordt in Nederland de tabakswet ingevoerd. In ruimtes die bedoeld zijn voor gemeenschappelijk gebruik mag niet meer gerookt worden. In de loop der jaren is de tabakswet steeds aangescherpt:
• 2002: In overheidsgebouwen mogen geen tabaksartikelen verkocht worden.
• 2003: Tabak mag niet verkocht worden aan jongeren onder de 16.
• 2003: Er mag geen reclame meer gemaakt worden voor tabak.
• 2003: er moeten verplichte gezondheidswaarschuwingen op de pakjes verschijnen.
• 2004: werkgevers moeten zorgen voor een rookvrije werkplek. Ook het openbaar vervoer moet rookvrij zijn.
• 2008: roken in horeca verboden
• 2009: Tabaksfabrikanten in de Verenigde Staten geen verslavende stoffen meer toevoegen aan tabak. Nog steeds bestaat 10% van een sigaret uit toegevoegde stoffen. Deze maatregel is in Nederland nog niet ingevoerd.
• 2015: Leeftijd waarop tabak verkocht gaat worden gaat naar 18.
• 2016: In 2016 zijn er een aantal nieuwe regels bijgekomen: Op elke verpakking moet naast een waarschuwing ook een afschrikwekkende foto staan, er mogen geen misleidende teksten gebruikt worden zoals ‘light’, er mogen geen andere smaken en geuren meer worden toegevoegd en producenten moeten transparant zijn over de inhoud van het product.

Naast al deze maatregelen is ook de accijns ingezet om tabak flink duurder te maken  en daarmee het gebruik te ontmoedigen. Kijk voor meer informatie op de pagina Tabak en de wet.

Toekomst

In de Tabakswet staat nog niks over een mogelijke verplichte bijdrage van de tabaksindustrie gezondheidskosten en over het minimale bedrag dat besteed moet worden aan voorlichting en behandeling. In de toekomst ligt deze maatregel voor de hand maar er zullen naar alle waarschijnlijkheid nog veel meer maatregelen genomen om tabaksgebruik te ontmoedigen.  Zie hiervoor en voor nog andere maatregelen de vraag: Kan Nederland de Tabakswet nog strenger maken

Bron:

Willemsen, M. Stimulerende middelen: tabak. In: Drugs en Alcohol, gebruik, misbruik en verslaving.