Symptomen of klachten na drugsgebruik: HPPD, derealisatie en meer

Soms krijgen mensen klachten na het gebruik van drugs. Dat kan na gebruik van XTC (MDMA), maar kan ook na gebruik van andere drugs zoals cannabis, LSD, paddo’s of 2C-B.

In het kort:

Belangrijk: vrijwel altijd verdwijnen klachten na drugsgebruik! Heb je hier last van? Dan ben je zeker niet de enige! Wil je direct hulp? Dat kan bij het Landelijk Medisch Spreekuur Partydrugs.

• Of mensen klachten krijgen na drugsgebruik hangt van veel factoren af en verschilt van persoon tot persoon. Hierbij zijn de set en setting belangrijk.
• Je hoeft niet per se een bad trip gehad te hebben om klachten na drugs te krijgen.
• Je kunt klachten krijgen na gebruik van XTC of MDMA. Maar ook na gebruik van andere (party)drugs of tripmiddelen zoals truffels/paddo’s, LSD, cannabis of 2C-B.
• De meest voorkomende klachten zijn de zogenaamde “dinsdagdip”, vermoeidheid en angstklachten.
• Realiseer je dat deze klachten bijna altijd vanzelf weer over gaan en er zelden een behandeling of medicijnen nodig zijn.
• Meestal duren de klachten kort, enkele dagen. Maar soms houden de klachten langer aan. Weken, maanden of in zeldzame gevallen nog langer. Ook in dat geval geldt: bijna altijd verdwijnen de klachten weer.
• Belangrijk is om je te realiseren dat er geen blijvende schade aan je hersenen is.

Je kan zelf de volgende dingen doen om je klachten te verminderen:

• Ga bewegen (dagelijks een wandeling of fietsen).
• Ontspanningsoefeningen, mindfulness of meditatie helpen je klachten en stress te verminderen.
• Stop met het opzoeken van je klachten online.
• Stop - in ieder geval tijdelijk - met drank en drugsgebruik.
• Praat over je klachten met mensen in je omgeving en accepteer dat je tijdelijk deze klachten hebt.

Wil je direct hulp? Dat kan bij het Landelijk Medisch Spreekuur Partydrugs.

Afhankelijk van de set en setting en je voorgeschiedenis (psychische en lichamelijke toestand) kunnen drugs verschillende klachten veroorzaken. Je hoeft niet per se een bad trip gehad te hebben om onderstaande klachten te kunnen ervaren. De volgende symptomen komen voor:

• De maandag- of dinsdag-dip (XTC-kater)
• Vermoeidheid
• Lusteloosheid
• Geheugenproblemen
• Concentratieproblemen
• Wazig zien of je wazig voelen
• Schokjes voelen
• Verstoorde waarnemingen
• Angstklachten
• Paniekaanvallen
• Emotionele afvlakking
• Derealisatie en/of depersonalisatie
• HPPD
• Oogruis

Derealisatie en depersonalisatie na drugs

Bij derealisatie voelen de wereld en de mensen om je heen vreemd en anders dan normaal. Mensen of spullen lijken niet echt, of vervormd. Het voelt alsof je droomt en alles langs je heen gaat. De wereld kan net een film lijken waarin jij niet meespeelt. Dat kan beangstigend zijn.

Bij depersonalisatie voelen je eigen lichaam, gevoel of gedragingen vreemd aan. Je lijkt jezelf niet echt meer te zijn. Als je jezelf hoort praten kan het lijken alsof je een vreemde hoort praten. Mensen beschrijven het wel eens alsof ze zich als een robot voelen. Ook hier kan je erg van schrikken.

Depersonalisatie en derealisatie komen veel voor. Ook mensen die geen drugs gebruikt hebben kunnen dit soort klachten ervaren. Wel is het zo dat ze vaker voorkomen bij mensen met psychische klachten. Meestal duren de derealisatie/depersonalisatie maar kort. Je kunt het zien als een soort beschermingsmechanisme van het lichaam tegen heftige angst of stress om de klachten minder door te laten dringen.

Soms blijven de klachten van derealisatie- en depersonalisatie langer bestaan, zijn ze heel heftig en hebben mensen ook nog andere symptomen zoals emotionele afvlakking en verminderde concentratie en geheugenproblemen. We noemen dat dan “depersonalisatie stoornis” afgekort DPS. Dit kan samengaan met HPPD (zie hieronder). Voor meer informatie, bekijk de pagina DPDR en klachten na gebruik van drugs.

HPPD: wat is het (niet) en hoe herken je het?

HPPD staat voor Hallucinogen Persisting Perception Disorder. Dit is een aandoening waarbij iemand na het gebruik van drugs nog lang last blijft houden van flashbacks of verstoorde waarnemingen. Het komt voor na gebruik van tripmiddelen zoals LSD, paddo’s/truffels, 2C-B en cannabis maar vooral na gebruik van XTC en MDMA. Het kan al na een paar keer drugsgebruik voorkomen dus je hoeft niet vaak of veel drugs gebruikt te hebben om dit te krijgen. Wel is het zo dat combinatiegebruik van verschillende drugs de kans kan vergroten dat je hier last van krijgt. Met een flashback wordt een hallucinatie bedoeld die je in je trip had. HPPD is een officiële psychiatrische diagnose. Maar een heel klein deel van drugsgebruikers krijgt HPPD. Om de diagnose te krijgen moeten de klachten namelijk zo erg zijn, dat ze je dagelijkse leven ernstig negatief beïnvloeden. Dus naar werk of school gaan lukt niet meer bijvoorbeeld.

Niet iedereen met flashbacks of verstoorde waarnemingen heeft HPPD. Met flashback wordt soms ook het opnieuw beleven van bepaalde gebeurtenissen of gevoelens bedoeld. Dit kan angst of paniek zijn die je tijdens je (bad) trip ook had. Dit is geen HPPD.

Verstoorde waarnemingen (ook wel “waarnemingsstoornissen” genoemd) na drugsgebruik komen vaker voor. Voorbeelden hiervan zijn: het zien van golvende beelden, lichtflitsen, dingen groter of kleiner zien dan ze eigenlijk zijn of het zien van floaters (zwevende vlekjes of sliertjes voor de ogen) en nabeelden. Waarnemingsstoornissen zijn in de periode direct na drugsgebruik normaal en komen bij veel mensen voor zonder dat ze er veel last van hebben. Dit is dus geen HPPD. In alle gevallen zien we een duidelijke relatie met stress, slaaptekort, middelengebruik en het verergeren of verminderen van klachten. In veel gevallen gaan de klachten vanzelf voorbij of worden ze minder. HPPD komt vaak samen voor met klachten van depersonalisatie en derealisatie (zie hierboven).

Lees meer over HPPD op de website van Drugsinfoteam.

Oogruis

Of in het engels: visual snow. Wanneer je hier last van hebt is het alsof je naar beeldruis van een ouderwetse TV, of naar miezerregen kijkt. Dit komt ook voor bij mensen die nooit drugs hebben gebruikt. Het kan optreden bij mensen met migraine bijvoorbeeld. Na drugsgebruik komt het ook voor bijvoorbeeld bij HPPD.

Om de oorzaak van dit soort klachten beter te begrijpen moet je een beetje weten hoe drugs werken in je hersenen. Drugs hebben invloed op de overdracht van zogenaamde neurotransmitters in de hersenen. Neurotransmitters zijn een soort boodschapperstofjes tussen hersencellen. Voorbeelden hiervan zijn dopamine en serotonine. Drugsgebruik kan zorgen voor een tijdelijke verstoring in de balans van die stofjes waardoor bepaalde klachten ontstaan. Meestal ontstaan klachten door een combinatie van factoren. Soms is er al sprake van een kwetsbaarheid voor dit soort klachten. Bijvoorbeeld omdat mensen een verleden hebben met angst- en paniekklachten, trauma, burnout of veel piekeren. We zien ook dat andere stressfactoren een rol kunnen spelen. Zoals een stressvolle baan of een verhuizing. Ook kan een bad trip een trigger zijn. Bijna altijd speelt er ook angst wanneer mensen dit soort klachten hebben. Die angst zorgt voor stress in het lichaam en kunnen klachten verergeren. Het goede nieuws is dat je daar iets aan kunt doen! Zie verderop in dit artikel een aantal adviezen. Lees meer over angst (thuisarts.nl).

De klachten kunnen je functioneren tijdelijk verminderen. Naar school, college of werk gaan kan misschien niet meer door de symptomen. Dat is vervelend. Ook kun je allerlei doemgedachten krijgen. Bijvoorbeeld: “Dit gaat nooit meer over”, “het wordt alleen maar erger” of “ik kan nooit meer een normaal leven hebben”. Het is goed om te weten dat er geen blijvende schade aan je hersenen is. Vrijwel altijd verdwijnen de klachten. Soms zijn mensen bang dat ze in een psychose beland zijn. Dat is bijna nooit het geval. Op de pagina 'kunnen drugs psychoses veroorzaken?' lees je daar meer over. Ook kan het vervelend zijn dat niemand jou of je klachten begrijpt. Misschien loop je al een tijdje rond met dit soort vage klachten en heb je hulp gezocht. Niet altijd hebben zorgverleners zoals huisartsen, psychologen of psychiaters kennis van dit soort klachten. Je kan je dan heel alleen en onbegrepen voelen. Als dat zo is, kan je contact opnemen met gespecialiseerde hulpverleners. Zie hieronder hoe je met hen in contact kan komen.

Of het nou gaat om moeheid, concentratieproblemen, HPPD of derealisatie, vrijwel altijd herstellen mensen hiervan. Bij de een duurt het alleen langer dan bij de ander. Dit hangt van een heleboel verschillende dingen af. Vaak merken mensen dat hun klachten in golven komen: soms komen ze in eens op en daarna verdwijnen ze weer. Na verloop van tijd komen die golven steeds minder vaak en worden ze minder heftig. Mocht er weer een komen, dan weet je dat die ook weer weggaat en wat je eraan kunt doen. Zie daarvoor hieronder.

Bij navraag onder ervaringsdeskundigen met klachten na drugsgebruik hebben we verschillende leefstijladviezen verzameld. Voor de meeste mensen waren onderstaande tips behulpzaam:

• Start met bewegen! Dagelijks al een half uur wandelen of rustig fietsen helpt je om de stress te verlagen en zorgt ervoor dat je klachten na verloop van tijd minder worden.
• Start met mindfulness, ademhalings- en acceptatie-oefeningen. Hier zijn ook goede (gratis) apps voor te vinden, zoals die van VGZ.
• Stop met het opzoeken van je klachten online (forums, Google, etc.). Dit roept alleen nog maar meer klachten op en kan je heel erg angstig maken.
• Stop tijdelijk met middelengebruik, inclusief alcohol en cafeïne. Hierdoor krijgen je lichaam en geest de kans te herstellen.
• Deel je klachten met de mensen in je omgeving. Hierdoor sta je er niet alleen voor en kan je steun krijgen als je het even moeilijk hebt.

Er bestaan geen officiële wetenschappelijk bewezen behandelingen voor klachten na drugsgebruik. De ervaring leert dat bij de meeste mensen de klachten na verloop van tijd minder worden en uiteindelijk helemaal verdwijnen. Bovenstaande adviezen zijn voor veel mensen al erg helpend. Ook het besef dat de klachten weg zullen gaan, kan de klachten al een stuk verminderen. Soms kan er wel onderliggende oorzaak spelen bij iemand. Denk aan een burnout, traumatische ervaring in het verleden of een angst- of stemmingsstoornis. Hiervoor kan je wel een bewezen effectieve behandeling krijgen. Daarvoor heb je vaak een verwijzing via je huisarts nodig. In de meeste gevallen is het niet nodig medicijnen te gebruiken voor je klachten. Alleen wanneer dit nodig zou zijn voor de behandeling van bijvoorbeeld een onderliggende depressie.

Wil je hulp? Je kan gratis, vrijblijvend en anoniem (als je dat wilt) contact opnemen met het Landelijk Medisch Spreekuur Partydrugs (LMSP) via telefoonnummer 088-3582940. Je kan van maandag t/m vrijdag van 09.00 uur tot 17.00 uur bellen voor het maken van een afspraak om teruggebeld te worden door een hulpverlener. Je hebt geen verwijzing nodig van je huisarts.

Bij het LMSP werken zorgverleners die dagelijks mensen met klachten na drugsgebruik spreken en helpen. Zij nemen de tijd om je verhaal aan te horen en kunnen je voorzien van praktische tips om je klachten te verminderen. Als dat niet genoeg is, wordt je verwezen naar een gespecialiseerde arts die verder met je aan de slag gaat om je te helpen met je klachten. We weten dat wanneer je je ervaringen deelt en realiseert dat je niet de enige bent en dat het goed komt, het al een stuk beter gaat.

• G. Alderliefste; DPS en HPPD: signalering, diagnostiek en behandeling van persistente Waarnemingsstoornissen na partydrugs; Verslaving (2016) 12:172–184, DOI 10.1007/s12501-016-0074-x
• Doyle et al. Hallucinogen persisting perceptual disorder: a scoping review covering frequency, risk factors, prevention, and treatment. 2022
• Hanck, L., Schellekens, A.F.A.; Persisterende waarnemingsstoornissen na het gebruik van ecstasy. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, (2013) 157, A5649.
• On Perception and Consciousness in HPPD: A Systematic Review; Vis et al; 2022
• Langdurige klachten na ecstasygebruik; Trimbos rapport (2017).
• www.drugsinfoteam.nl/klachten
• https://n.neurology.org/content/94/6/e564 over VSS

Versie: december 2022