Vapen en de e-sigaret: wat is het en is het slecht voor je?

Een e-sigaret, of vape, is een klein apparaatje wat een vloeistof verhit tot damp. Het wordt soms gebruikt als alternatief voor het roken van tabak of als hulpmiddel om te stoppen met roken. Bij vapen, of dampen, wordt geen tabak verbrand, maar iemand kan via de damp toch nicotine binnenkrijgen.

Het gebruik van een e-sigaret of vape is hierdoor in vergelijking met roken waarschijnlijk minder schadelijk voor de longen en het lichaam. Toch zijn er ook bij het gebruik van een e-sigaret gezondheidsrisico’s, zoals irritatie in de keel en longen en mogelijke schade aan het hart- en vaatstelsel. Over schade op lange termijn is nog veel onbekend.

Iemand kan door te vapen nog steeds verslaafd raken, of blijven, aan nicotine. Met name jongeren zouden door vapen eerder sigaretten gaan roken.

Informatie voor ouders Heb je vragen of zorgen over jouw kind en vapen? Je kunt gratis en anoniem met ons in gesprek. Neem contact op via 088-5051220 of via de contactpagina. In onze flyer voor ouders vind je meer informatie over vapen, inclusief gesprekstips: download flyer (PDF)

 

Het gebruiken van een e-sigaret wordt vapen, dampen of elektronisch roken genoemd.

Een e-sigaret is een klein apparaatje wat zorgt voor verhitting van een vloeistof (e-liquid). Die vloeistof bevat meestal nicotine, propyleenglycol, plantaardige glycerine en smaakstoffen.

Door het verhitten wordt de vloeistof omgezet in damp. Die kan dan door de gebruiker direct worden ingeademd (geïnhaleerd).

E-sigaretten verbranden geen tabak. Er komt geen teer of koolmonoxide vrij. Dat zijn de twee meest schadelijke elementen in tabaksrook.

Verschillende soorten vapes

De e-sigaret, of vape, bestaat in verschillende vormen. Ook de namen kunnen anders zijn. De werking is vaak wel hetzelfde.

• Shisha pen (e-hookah, flavor vape): een penvormige e-sigaret, vaak met fruitsmaken (waterpijp). Bevat geen tabak en meestal ook geen nicotine.
• E-sigaret of vape (e-cigarette of e-smoker): vaak is dit een langwerpig, penvormig apparaatje, maar het kan ook een klein rechthoekig kastje (box mod) zijn. Er kan een lampje aangaan als je de vape gebruikt. Soms hebben vapes een hervulbaar reservoir en oplaadbare batterij, maar het kunnen ook wegwerpproducten zijn. De vloeistof die in de vape zit bevat meestal nicotine.

Ook het vermelden waard is, is verhitte tabak. Vaak wordt dit Heat-not-burn techniek genoemd. Dit is een klein apparaatje wat lijkt op een e-sigaret. Het verhit tabak (tabaksstick) zonder deze te verbranden. Deze apparaatjes (een bekend voorbeeld is de IQOS) bevatten altijd nicotine. Het verschil met een e-sigaret is dat er wel echte tabak in zit en dus geen vloeistof.

Een andere variant die soms wordt verward met een vape, is de vaporizer (verdamper of kruidenvaporizer). Een vaporizer wordt gebruikt met cannabis (wiet en hasj) of andere kruiden. Deze worden dus niet met tabak, vloeistoffen (e-liquids) en toevoegingen gebruikt. Hierdoor gelden de risico’s die bij e-liquids of e-sigaretten horen niet. Volgens veel mensen is een vaporizer een minder schadelijke optie voor het roken van joints. Lees meer over vaporizers: wat is een vaporizer en hoe werkt het?

Korte geschiedenis van de e-sigaret Al in 1927 werd door Joseph Robinson een patent ingediend voor een elektronische verdamper die gebruikt zou kunnen worden bij medische toepassingen. Het patent werd goedgekeurd, maar het apparaat is toen nooit geproduceerd. In 1963 bedacht de Amerikaan Herbert A. Gilbert de eerste E-sigaret. Hij patenteerde een rookloze sigaret die geen tabak verbrandde. Zijn e-sigaret zou zorgen voor damp met een smaakje, zonder tabak. Deze uitvinding kreeg verder weinig aandacht en werd nooit in productie genomen. Roken was toen nog erg populair en hip. De e-sigaret (of vape pen) zoals we die nu kennen werd in 2003 bedacht door de Chinees Hon Lik, een apotheker en uitvinder die zocht naar een alternatief voor het roken nadat zijn vader aan longkanker overleed. Hij ontwikkelde een klein, handzaam apparaatje in de vorm van een sigaret. Op basis van dit ontwerp verschenen rond 2006 de eerste e-sigaretten op de markt.

 

De vloeistof die wordt gebruikt bij het vapen heet e-liquid. De damp van een e-sigaret bevat vaak schadelijke stoffen, zoals nicotine, propyleenglycol, glycerol en aldehyden. Het inademen van deze stoffen kan de luchtwegen irriteren of beschadigen.

De hoofdingrediënten van e-liquid zijn meestal propyleenclycol (PG) en plantaardige glycerine (VG), nicotine en smaakstoffen. Er kunnen ook nog andere stoffen in zitten.

Sommige e-sigaretten of vullingen (cartridges) bevatten nicotinezouten. Nicotinezouten zijn zouten die aan e-liquids worden toegevoegd. Deze staan ook bekend onder de namen nicotinebenzoaat, ditartraat, lactaat, levulinaat, malaat en salicylaat. Deze zouten worden toegevoegd voor een minder scherpe smaak in de keel en om de nicotine makkelijker opneembaar te maken in het lichaam. Dit zou het gebruik hiervan extra verslavend kunnen maken.

Veel mensen kopen kant- en klare vullingen of e-liquids. Maar het is ook mogelijk om de vloeistof zelf samen te stellen. Dit kan zorgen voor extra risico’s. Er kan dan bijvoorbeeld te veel nicotine in de vloeistof komen.

Sommige mensen gebruiken een e-sigaret om te stoppen met roken: op deze manier kunnen zij er zelf voor kiezen om steeds minder nicotine binnen te krijgen. Dit is waar de uitvinder van de eerste e-sigaret deze eigenlijk voor had bedoeld. Wil iemand stoppen met roken met behulp van een e-sigaret? Dan is het belangrijk om te kiezen voor een (herbruikbaar) model waarbij de vloeistoffen zelf vervangen kunnen worden. Dan kan de hoeveelheid nicotine worden afgebouwd. Zie ook: Kan vapen effectief zijn bij het stoppen met roken?

Bij het gebruik van een e-sigaret (met nicotine) krijgt iemand een effect wat op dat van het roken van een sigaret met tabak. Binnen een paar seconden na het vapen voelt de gebruiker zich opgewekt, alerter en meer ontspannen. De hartslag gaat omhoog, de bloeddruk stijgt en de ademhaling wordt iets sneller. Maar zodra het nicotinepeil in het lichaam daalt kan iemand zich onrustig voelen. Door opnieuw te vapen verdwijnt dit weer voor even. Dit verklaart waarom sommige mensen zeggen van vapen rustig te worden. Ze vergeten dan dat die gevoelens van onrust eigenlijk door het vapen van nicotine zijn ontstaan.

Verslaving aan nicotine

Het lichaam went snel aan nicotine en vraagt dan om meer. Nicotine is een van de meest verslavende stoffen die we kennen. Stoppen kan erg moeilijk zijn. Gebruikt iemand vaak (dagelijks) nicotine? Dan kan het veranderingen in de hersenen veroorzaken. Dit kan voor problemen zorgen op het vlak van stress, leren en zelfbeheersing. Langdurige veranderingen kunnen leiden tot verslaving en ontwenningsverschijnselen wanneer iemand geen nicotine binnenkrijgt.

Nicotinevergiftiging

Een risico voor gebruikers met weinig ervaring, of bij het binnenkrijgen van een hogere dosis nicotine dan iemand gewend is, is nicotinevergiftiging. Bij een mild geval kan dit zorgen voor een onrustig gevoel, misselijkheid en duizeligheid, maar bij een zware nicotinevergiftiging kan iemand medische zorg nodig hebben. Dit laatste komt niet vaak voor. Het gaat dan vaak om kinderen die een sigaret (of e-liquid) hebben opgegeten. E-liquids en e-sigaretten moeten dan ook altijd uit de buurt van kinderen bewaard worden.

Problemen met longen

We weten nog weinig over de schade van vapen op het lichaam op lange termijn. Maar er zijn steeds meer tekenen dat het inademen van de damp uit e-sigaretten voor flinke problemen met de longen en luchtwegen kan zorgen. Zoals irritatie en zelfs ontstekingen. Vapet iemand regelmatig, of dagelijks? Dan wordt de kans op schade ook groter.

Hulp bij het stoppen met vapen Bij Jellinek werken we samen met WeQuit. Hier werken psychologen die gespecialiseerd zijn op het gebied van de behandeling van nicotineverslaving. Ze hebben ook veel expertise op het gebied van vapen. De zorg van WeQuit wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Ga naar de website

 

Veel mensen willen weten of vapen slecht is voor je gezondheid. En of het gebruik van een e-sigaret minder schadelijk is dan roken. Het lijkt erop dat vapen voor het lichaam minder schadelijk is dan roken, maar het is niet zonder risico. Omdat e-sigaretten nog niet zo lang bestaan, is er nog onduidelijkheid over de effecten op lange termijn. Ook bestaat de kans dat mensen met een e-sigaret veel meer gaan inhaleren dan ze met een sigaret zouden doen. Omdat ze denken dat het minder schadelijk is.

Sigaretten bevatten wel duizenden chemische stofjes. Bij verbranding (roken) komen veel schadelijke stoffen vrij, die de kans op kanker en andere ziektes flink vergroten. Bij het gebruik van een e-sigaret worden de stoffen in de vloeistof verhit, maar bij een lagere temperatuur. Er is geen verbranding. Dat maakt een groot verschil. Toch zijn er ook zorgen om sommige stoffen in vloeistoffen, met name de smaakstoffen. Sommige van deze stoffen zouden schadelijk voor het lichaam kunnen zijn. Ook bepaalde combinaties van smaakstoffen kunnen voor extra risico zorgen, zeker als mensen hun eigen vulling maken.

Sommige onderzoeken wijzen op een kans op chronische longziektes en astma door het (langdurig) gebruik van de e-sigaret. Maar veel hierover is nog onduidelijk en er is meer onderzoek nodig.

Een ander risico is nicotineverslaving. Ook de risico’s van nicotine op het lichaam blijven aanwezig. Bij e-sigaretten met een hoge dosering nicotine kan iemand meer nicotine binnenkrijgen dan bij sigaretten.

Voor sommige jongeren kunnen e-sigaretten een opstap kunnen zijn om later te gaan roken. Veel marketing rondom e-sigaretten en vapes lijkt zich de afgelopen jaren te hebben gericht op een jongere doelgroep (shishapennen, ‘snoepsmaken’ van e-liquids). Jongeren kunnen hierdoor verslaafd raken aan nicotine, en stoppen met vapen kan dan moeilijk zijn. Maar het kan ook leiden tot gebruik van nicotine in andere vormen, zoals roken of gebruik van snus.

Vapen en zwangerschap

Aan zwangere vrouwen wordt gebruik van de e-sigaret afgeraden vanwege onduidelijkheid over de veiligheid en effectiviteit. Ook vrouwen die borstvoeding geven kunnen beter geen e-sigaret gebruiken.

Kan vapen helpen bij het stoppen met roken?

Uit onderzoek blijkt dat de e-sigaret voor sommige mensen kan helpen bij het stoppen met roken. Toch lijkt ook hier nog onduidelijkheid over te zijn. Dat is ook terug te zien in beleid dat verschillende landen hebben over de e-sigaret bij het stoppen met roken:

• In Engeland wordt de e-sigaret door de NHS (National Health Service) gezien als een belangrijk hulpmiddel bij het stoppen met roken.
• Het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention raden e-sigaretten niet aan als hulpmiddel bij het stoppen met roken. Uit eigen onderzoek zien zij dat veel volwassenen die de e-sigaret gebruik om te stoppen met roken niet slagen in hun stoppoging. Veel van die deelnemers bleven roken én vapen.
• In de Nederlandse Richtlijn Behandeling Tabaksverslaving en Stoppen met Roken worden e-sigaretten niet aangeraden als eerste keuze om stoppen met roken te ondersteunen. Wil iemand toch een e-sigaret gebruik om te stoppen? Dan wordt wel aangeraden om na een poosje af te bouwen met het gebruik van de e-sigaret.

Het kan moeilijk zijn om van een nicotineverslaving af te komen. Wil je stoppen met roken? Dan is het aan te raden om contact op te nemen met je huisarts. Of met de Stoplijn. Dan kun je met experts bespreken welke manier voor jou geschikt is. Jellinek heeft ook een gratis online zelfhulpprogramma om te stoppen met roken. Dat kun je gebruiken op je telefoon of computer/tablet.

In vergelijking met roken wordt de e-sigaret of vape niet zo vaak gebruikt in Nederland. Jongeren vapen vaker dan volwassenen. In 2021 gebruikte 1,4% van de volwassen Nederlanders de e-sigaret. 0,8% deed dat elke dag en 0,6% wel eens maar niet elke dag. Ter vergelijking: ruim 20% procent van de Nederlanders van 18 jaar en ouder rookte in 2021. Ongeveer driekwart van deze rokers rookt dagelijks (15,2% van de algemene bevolking).

Bij jongeren werd gevraagd of zij het afgelopen jaar wel eens een e-sigaret (vape) hebben gebruikt. In 2023 gaf 21,7% van de jongeren (in de leeftijd 12-25 jaar) aan dat ze in de afgelopen 12 maanden een e-sigaret gebruikt hadden. 10,3% zei elke maand een e-sigaret te gebruiken. 2,1% van de jongeren zei dat zij elke dag een e-sigaret gebruiken.



Op de website van de Nationale Drug Monitor zijn meer cijfers te vinden over gebruik van tabak en e-sigaretten.

De e-sigaret/vapes zijn toegestaan. Maar omdat er zorgen zijn over de schadelijkheid van vapen, heeft de overheid de laatste jaren steeds meer regels gemaakt of zijn deze strenger geworden. De regels hiervoor staan in de Tabaks- en rookwarenwet. Hierin staat onder andere:

• Dat de e-sigaret alleen verkocht mag worden aan personen van minimaal 18 jaar
• Eisen aan de veiligheid (o.a. materialen) van de e-sigaret
• Eisen aan onder andere de vorm, zoals een maximumvolume van het navulreservoir (2 ml)
• Eisen aan de afgifte van de hoeveelheid nicotine
• Eisen aan de vloeistof (e-liquid). Bijvoorbeeld aan de maximumhoeveelheid in een navulverpakking (10 ml)
• Eisen aan de manier van verpakken (etikettering). Onder meer een verplichte bijsluiter met informatie over mogelijk schadelijke effecten en een aantal waarschuwingen

Op 1 juli 2020 werd het rookverbod uitgebreid met het verbod op de e-sigaret, met en zonder nicotine. Vapen mag dus niet meer op plekken waar ook een rookverbod geldt, zoals cafés, restaurants, openbare gebouwen en werkplekken.

Ook online zijn er strenge regels voor de verkoop van vapes/e-sigaretten en vloeistoffen. Zo mogen webshops geen afbeeldingen of video’s van de producten laten zien. Ook moet de leeftijd van de koper gecontroleerd worden.

Op de pagina 'waar moet ik letten bij het kopen van een vape' van de Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zijn een aantal tips te lezen over het kopen van een vape.

2024: Verbod op smaken

Vanaf 1 januari 2024 geldt het zogenaamde ‘smaakverbod’. Dan mogen geen e-sigaretten en vloeistoffen meer verkocht worden met bepaalde smaken, zoals aardbeienijs, mango, hazelnootpasta, mojito en nog veel meer. De smaak ‘tabak’ blijft wel toegestaan. Met dit verbod wil de overheid vapes minder aantrekkelijk maken voor jongeren. Mensen die de e-sigaret willen gebruiken als manier om te stoppen met roken kunnen dat nog wel doen met de smaak tabak.

Trimbos: Factsheet elektronische sigaretten (PDF)

Still Using Vaping As A Smoking Cessation Tool? The Pros and Cons (webmd.com) (Engelstalig)

Using e-cigarettes to stop smoking - NHS (www.nhs.uk) (Engelstalig)

Regels voor de e-sigaret (rijksoverheid.nl)