Wat is Ibogaïne en is behandeling met Ibogaïne mogelijk?

Iboga (tabernanthe iboga), is een struik die groeit in West Centraal Afrika. In de wortels van deze plant zit ibogaïne. De schors van de wortel wordt geraspt en gegeten. Dit gebeurt in Gabon tijdens de ceremonies van de zogenaamde Bwiti religie (1).

In de jaren 60 van de vorige eeuw ontdekte men dat ibogaïne een zogenaamde 'anti-verslavingswerking' bezat. Bij mensen die verslaafd waren aan opiaten verdwenen na gebruik van ibogaïne niet alleen de ontwenningsverschijnselen maar nam ook het verlangen naar het middel af (1).

Ibogaïne wordt in het westen niet of nauwelijks als drug gebruikt. Mensen die het tijdens ceremonies van de Bwiti religie gebruiken ervaren bij lage dosissen een stimulerend effect. Om die reden werd het ook wel tijdens de jacht gebruikt.

Hoge doseringen van de iboga wortel worden gegeten tijdens initiatierituelen. Soms eet men dan dagenlang iboga. (1) Mensen die deelnemen aan deze rituelen ervaren een roes die te vergelijken is met een droom. Ze menen beelden uit hun kinderjaren te zien en krijgen contact met hun voorouders. Ze voelen zich extreem gelukkig of worden overvallen door een enorme angst. De roes gaat gepaard met misselijkheid en braken. De effecten houden 12 tot 24 uur aan.

In het westen wordt ibogaïne niet of nauwelijks gebruikt.

Ibogaïne kan ernstige hartritmestoornissen veroorzaken die dodelijk kunnen aflopen. Ook bij een lage dosis is dit mogelijk. Onderzoek in 2024 laat zien dat deze harteffecten (met name de zogenaamde QTc-verlenging) direct samenhangen met de hoeveelheid ibogaïne in het bloed. Mensen met onderliggende hartziekten zijn wellicht extra gevoelig hiervoor. Gebruik van ibogaïne wordt hen dan ook afgeraden.

Ook in Gabon zijn enkele doden gevallen tijdens initiatie rituelen.

Uit onderzoek blijkt ook dat hoge dosissen ibogaïne bij ratten hersenschade kan veroorzaken.

Andere bijwerkingen zijn evenwichtsproblemen en coördinatiestoornissen.

In het verleden is in Nederland een proef gedaan met ibogaïne voor behandeling van heroïneverslaafden. Daarbij werd het middel in hoge dosis gegeven. Tijdens die proef met ibogaïne is iemand overleden. Hoewel niet duidelijk was of dit sterfgeval alleen met ibogaïne te maken had, is de belangstelling voor ibogaïne daardoor snel minder geworden.

Er is onderzoek beschikbaar zonder controle groep. De resultaten van dit onderzoek zijn positief maar omdat de onderzoeksopzet niet erg sterk is, zegt het nog niet zoveel. Bij 25 van de 33 verslaafden stopte ibogaïne de ontwenningsverschijnselen. Ook nam het verlangen om te gebruiken af.

Recent wetenschappelijk onderzoek (2024) heeft belangrijke nieuwe inzichten opgeleverd. Uit dit onderzoek bij 14 mensen met een opioïdenverslaving blijkt dat de verwerking van ibogaïne in het lichaam sterk verschilt tussen mensen. Dit komt door verschillen in hun erfelijk materiaal, met name in het gen CYP2D6. Dit gen bepaalt hoe snel iemand ibogaïne kan afbreken. Sommige mensen breken het veel sneller af dan anderen.

De onderzoekers ontdekten ook dat de bijwerkingen op het hart en het evenwicht vooral komen door ibogaïne zelf, en niet door de stof waarin het lichaam ibogaïne omzet (noribogaïne). In het onderzoek kreeg iedereen dezelfde dosis (10 mg per kilo lichaamsgewicht), maar door de verschillen in afbraaksnelheid had niet iedereen evenveel last van bijwerkingen.

De onderzoekers adviseren om in de toekomst lagere doses te onderzoeken. Ook stellen ze voor om de dosis aan te passen aan iemands erfelijke aanleg voor het afbreken van ibogaïne. Dit zou de behandeling mogelijk veiliger kunnen maken.

Ibogaïne is een niet geregistreerd geneesmiddel. Het valt onder de Geneesmiddelenwet. Niet geregistreerde geneesmiddelen kunnen alleen worden ingezet met toestemming van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Een apotheker moet eerst deze toestemming krijgen, voordat een dergelijk geneesmiddel kan worden voorgeschreven.

 

Bronnen:

1) Vervaeke, H.; Het gebruik van overige tripmiddelen in: Alcohol en drugs. Gebruik en misbruik; 2008

2) Alper, K. et al; The ibogaine medical subculture; Journal of ethnopharmacology; 2008

3) Maisonneuve, I.M. et al; Pharmacology of Biochemichal Behaviour; 2003

4) Pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

5) The pharmacokinetics and pharmacodynamics of ibogaine in opioid use disorder patients (pubmed)

 

Versie: januari 2025