Welke regels gelden er voor de coffeeshops?

Voor coffeeshops gelden een aantal regels. Als coffeeshops zich aan deze regels houden worden zij niet vervolgd. Deze regels worden ook wel de (BI) AHOJ-G criteria genoemd.

De regels luiden:

Geen affichering of reclame (A). Dit betekent geen reclame anders dan een aanduiding op de gevel.
Geen harddrugs (H). Er mogen in een coffeeshop geen harddrugs voor handen zijn/ verkocht worden.
Geen overlast (O). Onder overlast wordt onder meer verstaan: geluidshinder, vervuiling en/of voor of nabij de coffeeshop rondhangende klanten.
Geen verkoop en geen toegang aan jongeren onder de 18. (J)
Geen verkoop van grote hoeveelheden, niet meer dan 5 gram per dag per persoon. (G)
Geen verkoop aan niet ingezetenen (per 1 januari 2013) (I)
Geen coffeeshops in de buurt van scholen (per 1 januari 2014)

Ook mogen coffeeshops geen grotere handelsvoorraad hebben dan 500 gram. In veel steden worden deze voorwaarden streng gecontroleerd. De coffeeshop riskeert sluiting als deze voorwaarden worden overtreden. Een belangrijk voordeel van het Nederlandse coffeeshopbeleid is dat door de voorwaarden geen verkoop van harddrugs in de hand wordt gewerkt, omdat de verkoop hiervan op heel andere plekken plaatsvindt. Jongeren komen daardoor in coffeeshops in ieder geval niet met harddrugs in aanraking.

De afgelopen jaren is het coffeeshopbeleid aangescherpt. Vooral vanwege overlast vanwege drugtoeristen in de zuidelijke provincies en vanwege het gestegen THC gehalte in Nederlandse wiet. Overigens is het THC gehalte sinds 2004 niet verder gestegen. Het ging hierbij om de volgende maatregelen:

Wietpas/ beslotenclub
Ingezeten criterium
Afstandscriterium
15% maatregel

Plaatselijk beleid

Het plaatselijke coffeeshopbeleid wordt vormgegeven in het zogenaamde driehoeksoverleg. Dit is een overleg van de burgemeester, de commissaris van politie en de officier van justitie. Dit overleg houdt de vrijheid om van de richtlijnen af te wijken. Het driehoeksoverleg kan besluiten in zijn gemeente geen coffeeshops toe te laten of het aantal coffeeshops te beperken. Ook de regel geen verkoop aan niet ingezetenen en het afstandscriterium kan lokaal ingevuld worden. Zo heeft Amsterdam en Rotterdam al laten weten het ingezetencriterium voorlopig niet te handhaven.

Gemeenten mogen dus maatwerk leveren bij handhaving van deze criteria. Uiteraard is steun van de gemeenteraad voor het beleid van de driehoek noodzakelijk.

Wietpas / beslotenclub

Van mei tot november 2012 gold in de provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland het beslotenclub-citerium. Mensen moesten lid worden van een coffeeshop en konden alleen met het bewijs van lidmaatschap toegang krijgen tot de coffeeshop waar ze lid van waren. Bedoeling van deze maatregel en ook van het ingezetenencriterium was het weren van drugstoeristen. De maatregel leidde tot veel handel op straat en verkoop via illegale verkooppunten en is dan ook in november 2012 weer afgeschaft (1).

Ingezetenencriterium

Het ingezeten criterium geldt sinds 1 januari 2013. Ook hier is het doel het weren van drugstoeristen. De coffeeshop moet vaststellen of je ingezetene bent. Dat moet zij doen aan de hand van een geldig legitimatiebewijs in combinatie met een uittreksel GBA (gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens). Het GBA is te verkrijgen bij de gemeente waar je bent ingeschreven. Hoewel ingezeten criterium sinds 1 januari 2013 landelijk is ingevoerd wordt het in de meeste gemeenten niet nageleefd.

Boven de rivieren laat 92% van de coffeeshops niet-ingezeten toe. Beneden de rivieren is dit 8% (2) Dat komt omdat de meeste gemeente geen problemen ervaren met drugstoerisme. Drugstoerisme blijkt typisch een probleem voor de grensstreken. De meeste gemeenten vrezen dat juist dat juist het handhaven van deze maatregel tot problemen (illegale handel, overlast op straat) gaat leiden die er voorheen niet waren. Enkele gemeenten waaronder Amsterdam en Rotterdam hebben laten weten niet actief op naleving van dit criterium te controleren.

Afstandscriterium

Per 1 januari 2014 geldt de regel dat de afstand tussen een coffeeshop en een school tenminste 350 meter moet bedragen. Ook voor deze regel geldt maatwerk. Dat wil zeggen dat gemeenten de vrijheid hebben om van deze regel af te wijken.

15% maatregel

De regering wil de consumptie en productie van zware cannabis verbieden. Het voornemen is om cannabis met een THC-gehalte van 15% of meer op lijst I van de Opiumwet te plaatsen en te beschouwen als een harddrug. Als deze maatregel ingevoerd wordt zullen coffeeshops alleen nog cannabis mogen aanbieden met een THC-gehalte, dat lager is dan 15%.

Deze maatregel is gebaseerd op het rapport van de commissie Garritsen.

Download: brief drugsbeleid.

Aan dit voorstel wordt waarschijnlijk geen aandacht meer gegeven. Dit is omdat het lastig is om de wet na te leven. Ten eerste is het heel lastig om het percentage nauwkeurig te meten. Ten tweede is er geen mogelijkheid voor coffeeshops om de cannabis te meten. Ten derde bevatten verschillende delen van de cannabisplant verschillende percentages actieve stoffen.

Aantal coffeeshops

Volgens onderzoeksbureau Intraval waren er in 2014 in Nederland 591 coffeeshops. De hoeveelheid coffeeshops daalt jaarlijks. In 2012 en 2013 waren er respectievelijk 617 en 606 coffeeshops, bij de eerste meting in 1999 waren het er nog 846. De hoeveelheid gemeentes met minimaal één coffeeshop blijft wel gelijk over de jaren, dit schommelt rond de 104 gemeentes (3).

Daarnaast zijn er in Nederland naar schatting enkele duizenden niet gedoogde verkooppunten van cannabis. Dat zijn thuisdealers op een vast adres, dealers in horeca, straatdealers en thuisbezorging na telefonische bestelling. Via coffeeshops wordt naar schatting 70% van de cannabis verkocht, via de niet gedoogde punten 30%. Hoe meer coffeeshops een gemeente heeft, hoe minder er illegaal verkocht wordt.

Bronnen:

WODC, Het beslotenclub en ingezetenen criterium.
Epicures foundation, resultaten handhaving lokaal handhavingsbeleid coffeeshops.
Intraval, Coffeeshops in Nederland 2014

Versie: juli 2020